Kształcenie zawodowe odgrywa główną rolę w przygotowywaniu młodych ludzi do pracy i rozwijaniu umiejętności branżowych. Jednak transformacja ustrojowa i popularyzacja nowych technologii ujawniły dysonans między oczekiwaniami rynku a poziomem edukacji zawodowej w Polsce. Odczarowanie po latach szkolnictwa technicznego jako sposobu na zdobycie tak pożądanego dzisiaj wykształcenia kierunkowego przyniosło ze sobą konieczność dalszego inwestowania w rozwój kompetencji młodzieży, także na arenie międzynarodowej. 9 września blisko 600 zawodników z Europy zakończyło zmagania o tytuł Mistrza Europy w swojej dziedzinie. Wydarzenie wpisało się w obchody Europejskiego Roku Umiejętności.
Na początku lat 90. XX wieku szkoły branżowe wypuszczały na rynek pracy niemal 240 tys. absolwentów rocznie. Następne lata przyniosły jednak odwrót od zawodówek. Na tyle istotny, że w 2013 roku ten rodzaj szkoły ukończyło zaledwie 67 tys. osób. Po zmianach ustrojowych w społeczeństwie panowało przeświadczenie, że główną rolę w gospodarce przyszłości będzie odgrywać sektor usług. Młodzież zaczęła stawiać na wykształcenie ogólne, a szkolnictwo branżowe mocno podupadło.
Przez ostatnie dwie dekady do szkół zawodowych rekrutowali się głównie słabsi uczniowie, niedoinwestowana infrastruktura placówek stała się przestarzała, kształcenie zawodowe nie szło za potrzebami rynku pracy, a społeczne postrzeganie szkół branżowych i techników znacznie się pogorszyło. Gospodarka wystawiła za to rachunek nie tylko Polsce, ale wszystkim krajom Unii Europejskiej. Dzisiaj, uczelnie wyższe kończy rokrocznie średnio 1,5 miliona absolwentów, niestety, wciąż brakuje fachowców w branżach takich jak: budowlanka, fryzjerstwo, mechanika, elektronika, programowanie czy gastronomia.
– Dobra wiadomość jest taka, że po blisko trzech dekadach szkolnictwo zawodowe w Polsce odzyskuje utraconą renomę. Pogłębiający się deficyt specjalistów negatywnie oddziaływujący na rozwój lokalnej gospodarki wymusił na państwie podjęcie kroków w kierunku odbudowy prestiżu edukacji branżowej. Odpowiedzią na te wyzwania była reforma, dzięki której tzw. zawodówki zyskały mocne wsparcie systemowe – mówi Dawid Solak, zastępca dyrektora generalnego Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji. – Możemy śmiało powiedzieć, że podejmowane przez ostatnie lata działania przynoszą wymierne efekty. Już 58,5 proc. młodych ludzi w szkołach ponadpodstawowych stawia na naukę praktycznych umiejętności w szkołach zawodowych. Ten odsetek, wyższy niż średnia w Unii Europejskiej, wskazuje, że w Polsce zaczynamy doceniać prestiż przygotowania do zawodu. Dzisiaj musimy skupić się na inicjatywach podnoszących efektywność nauki praktycznych umiejętności, tak aby ułatwić absolwentom możliwość rozwoju zawodowego – dodaje.
Polska od lat stawia na rozwój szkolnictwa zawodowego. Prestiżowe zawody, jakimi są Euroskills, są jednym z elementów wspierania młodych rzemieślników i zachęcania młodzieży do inwestowania w praktyczną naukę zawodu.
Przedsiębiorcy wspierają rozwój edukacji branżowej
Niedobór specjalistów na rynku pracy nie dotyczy tylko Polski. Jak podkreśla Timo Kurz, leader GIVE Program & WorldSkills, LIXIL EMENA to zagadnienie o charakterze globalnym, a firma GROHE stara się wspierać kształcenie specjalistów na całym świecie. – Współpracujemy od dawna ze szkołami branżowymi i szkołami hydraulików, co jest częścią naszego programu GIVE. Mamy więc tutaj idealne połączenie, gdy swoją wiedzą i produktami wspieramy szkoły zawodowe i techniczne. W ten sposób przeciwdziałamy niedoborowi wykwalifikowanych pracowników, który dzisiaj stanowi globalny problem.
Dla międzynarodowych firm, takich jak GROHE ważne też jest przełamywanie uprzedzeń i fakt, że np. w stereotypowo określanych ,,męskich zawodach” pojawia się coraz więcej kobiet. Jesteśmy bardzo szczęśliwi, że spośród 15 uczestników konkurencji Instalacje sanitarne i grzewcze w konkursie EuroSkills w Gdańsku, są dwie zawodniczki. To też ważny przekaz, który możemy opowiadać i pokazywać naszym partnerom i klientom – mówi Kurz.
Przedstawiciele firm podkreślają rolę współpracy biznesu i edukacji w zapewnieniu młodym ludziom, aspirującym do zawodów branżowych, dostępu do nowoczesnych technologii w czasie nauki.
– Przeżywamy aktualnie rewolucję związaną ze zmianą źródeł energii. Jesteśmy na etapie rozwoju na przykład samochodów elektrycznych. Oferta firm zmienia się wraz z postępem technologicznym, dlatego już na etapie edukacji należy przygotowywać młodych ludzi na spotkanie zawodowe w różnych branżach –od technicznych po budowlane – podkreśla Artur Kordowski, Market Manager, Würth Polska, jednego z partnerów odbywających się w Gdańsku EuroSkills.
Europa potrzebuje specjalistów
– W przeszłości szkolnictwo branżowe nie było bardzo faworyzowane przez nasze władze czy program edukacyjny. Teraz to się zmienia. Zaczynamy odczuwać drastyczny brak fachowców z różnych dziedzin. Dlatego takie wydarzenia jak EuroSkills pomagają zwrócić uwagę rządzących, uczelni a także samych adeptów czy potencjalnych studentów na to, że porządny fach w ręku nie musi oznaczać ciężkiej pracy. Młodzi specjaliści świetnie odnajdują się w wykorzystaniu w pracy najnowszych technologii, które bardzo ją ułatwiają – zaznacza Kordowski.
Przedstawiciele firm podkreślają, że to bardzo dobrze, że zawody techniczne, rzemieślnicy, są popularyzowani podczas wydarzeń takich jak EuroSkills.
– Cały czas się mówi o nauce w liceach, a popularyzowane powinny być właśnie szkoły branżowe, ponieważ dają fach w ręku i dobrą przyszłość. Cały czas widać jak duże jest zapotrzebowanie na fachowców. Zgodzi się ze mną każdy, kto robił ostatnio remont lub szukał wykwalifikowanego elektryka lub hydraulika – dodała Barbara Szymańska, Specjalistka ds. komunikacji wewnętrznej i PR Würth Polska.
Połączenie edukacji z biznesem– Obserwujemy brak profesjonalistów na rynku. Jest też problem z sukcesją w firmach budowlanych, których właściciele są coraz starsi. Potrzebni są młodzi ludzie, którzy wejdą na rynek pracy i będą profesjonalnie wykonywać prace budowlane czy wykończenia wnętrz. Trzeba docierać do młodzieży, do uczniów szkół zawodowych i pokazywać im rozwiązania, dzięki którym będą potrafili profesjonalnie pracować, co da im łatwiejszy start w dorosłe życie i własny biznes. Pomagają w tym wydarzenia takie jak EuroSkills – mówi Monika Mychlewicz, kierownik ds. komunikacji i trade marketingu w Caparol Polska.
Mychlewicz podkreśla także rolę biznesu w zapewnianiu szkołom dostępu do najlepszych praktyk rynkowych i know-how. – Jesteśmy w stałym kontakcie ze szkołami budowlanymi. Widzimy, że teraz największe oblężenie przeżywają szkoły o profilu prace wykończeniowe. Z perspektywy kilkudziesięciu lat działania oceniamy, że to producenci niosą kaganek oświaty i dostarczają materiały do ćwiczeń praktycznych czy na szkolenia merytoryczne. Tą wiedzę wnosimy już na poziomie edukacji młodych ludzi, więc to jest ogromne pole do zagospodarowania, dodania młodzieży możliwości pracy materiałami, z którymi zetkną się potem na realnym rynku pracy.
Sukces polskiej kadry
EuroSkills Gdańsk 2023, pod hasłem #UnitedBySkills, był wyjątkowym wydarzeniem dla Polski, łączącym sektor przemysłowy, społeczny i edukacyjny w ciągu trzech dni pełnych akcji zmagań w 42 różnych umiejętnościach i zawodach.
Polska zakończyła ósmą edycję igrzysk branżowych z aż 7 medelami. Trzy złote przypadły: Rafałowi Rygalikowi, specjaliście w dziedzinie Frezowanie CNC, Janowi Firlejowi, który bronił biało-czerwonych barw w kategorii Elektronika, a także Piotrowi Wyrzykowi i Hubertowi Krasuskiemu, młodym fachowcom w obszarze Integracji robotów przemysłowych.
