Rolnictwo zrównoważone to działania, które ograniczają jego negatywny wpływ na środowisko i umożliwiają przyjazne wykorzystanie zasobów — gleby, ziemi, wody, środków ochrony roślin, nasion, nawozów czy energii, przy zachowaniu opłacalności produkcji rolniczej. Europejski Zielony ład jest priorytetem Unii Europejskiej.
Pojawiają się jednak głosy, że wojna w Ukrainie wszystko zmienia. 10 byłych ministrów rolnictwa domaga się poważnej rewizji Europejskiego Zielonego Ładu, w tym strategii „Od pola do stołu” oraz „Strategii na rzecz bioróżnorodności”.
O tym czy należy wycofać się z zielonej ścieżki w obliczu konfliktu za naszą wschodnią granicą, rozmawiałem podczas Kongresu Polska Wieś XXI. Miałem przyjemność poprowadzić na kongresie panel „Zrównoważone rolnictwo a bezpieczeństwo żywnościowe w nowej sytuacji geopolitycznej”, którego organizatorem był Instytut ESG działający w ramach Fundacji im. XBW Ignacego Krasickiego, a partnerem Żabka Polska.
Niezależnie od gorącej sytuacji politycznej na świecie – jeżeli chodzi o emisję gazów cieplarnianych rolnictwo to sektor nr 2 w Polsce, po energetyce. Ponadto w latach 2009-2019 rolnictwo zwiększyło emisję CO2. Uważam, że świadomość naszego społeczeństwa, jak i samych rolników, że ich wpływ rolnictwa na zmiany klimatyczne jest poważny, nie jest duża. Warto więc o tym rozmawiać i działać, bo dla dobra przyszłych pokoleń nie możemy rezygnować z zielonej transformacji rolnictwa.
Rząd przyjął i przekazał Komisji Europejskiej projekt krajowego planu strategicznego dla polskiego rolnictwa na lata 2023-2027. Czy rzeczywiście w obliczu wojny w Ukrainie powinniśmy odchodzić od zmian w rolnictwie? Nawet w apelu byłych ministrów, którzy przeciwstawiają się dyskryminacji dużych gospodarstw towarowych znajdują się fragmenty, które stawiają na zielone rozwiązania: możemy przeczytać – „koniecznie należy uwzględnić potencjał, jaki mają gospodarstwa rolne w odniesieniu do rozwoju odnawialnych źródeł energii. Ponadto z uwagi na pogarszającą się sytuację klimatyczną, skutkującą w szczególności niedoborami wody na cele rolnicze, należy zintensyfikować i zmodyfikować działania wspierające inwestycje związane z retencją na obszarach wiejskich oraz z nawodnieniami w rolnictwie.”
Nasze opóźnienia w energetyce bez wątpienia utrudniają nam zieloną transformację energetyczną. Ale w transformacji rolnictwa polski model może sprawić, że staniemy się liderami. Polskie rolnictwo ma na starcie przewagę nad krajami Europy Zachodniej. Duża liczba mniejszych gospodarstw, rozproszenie produkcji, mniejsze użycie środków chemicznych – do tego właśnie dąży Unia Europejska. W Polsce gospodarstwa o powierzchni powyżej 50 ha stanowią tylko 3 proc. wszystkich gospodarstw w Polsce.
Teraz najważniejsze zadanie to przekonać rolników do tego, że powinni „przełączyć” się na zrównoważony sposób gospodarowania. Musimy przebić się z informacjami na ten temat do potężnej grupy społecznej. Wieś zamieszkuje 15 milionów osób, czyli prawie 40 proc. ludności Polski – to duże zadania.
Bezpieczeństwo żywnościowe to priorytet dla Polski. Na szczęście nasze magazyny zbożowe są pełne. To zasługa polskich rolników, dlatego powinniśmy dostrzegać ich problemy i jak najszybciej rozwiązywać.
Podczas Kongresu Polska Wieś XXI odbyło się wiele ciekawych dyskusji m.in. na temat prawa rolnego, w której wzięli udział m.in. dr hab. Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich czy dr hab. Przemysław Litwiniuk, członek Rady Polityki Pieniężnej, a także na temat utrudnionego dostępu mieszkańców wsi do służby zdrowia, w której wziął udział m.in. Władysław Kosianik-Kamysz.
Zdrowie na wsi to bardzo ważny temat. Wszyscy uczestnicy zwracali uwagę, że w przypadku mieszkańców wsi kluczowa jest profilaktyka. Utrudniony dostęp do lekarzy, niższa świadomość, że powinniśmy dbać o zdrowie i badać się sprawiają, że mieszkańcy wsi za późno rozpoczynają diagnostykę i proces leczenia. Aż 25 proc. z nich nigdy nie miało kontaktów ze specjalistą. Według prof. Henryka Skarżyńskiego bardzo dobre rezultaty na wsi dają badania przesiewowe, które na wczesnym etapie mogą zidentyfikować zmiany chorobowe. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu prowadził badania w zakresie wad słuchu u dzieci szkolnych – objętych zostało nimi 300 tys. uczniów.
Damian Kuraś, wiceprezes Fundacji im. XBW Ignacego Krasickiego, dyrektor Instytutu ESG
Instytut ESG to zespół doradczo-analityczny działający w ramach Fundacji im. XBW Ignacego Krasickiego. Celem działania Instytutu jest wspomaganie rozwoju gospodarczego Polski poprzez tworzenie platformy dialogu na rzecz stworzenia ekosystemu ESG (Environmental, Social, Corporate Governance) w Polsce, upowszechniania raportowania ESG i wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju.
