Sektor biogazu w Polsce

Porozumienie Sektorowe o współpracy na rzecz rozwoju sektora biogazu i biometanu z 23 listopada 2021 – strony: Minister Klimatu i Środowiska, Pełnomocnik Rządu ds. Odnawialnych Źródeł Energii, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Minister Aktywów Państwowych, Minister Rozwoju i Technologii, Minister Edukacji i Nauki, a także przedstawiciele inwestorów (w tym Orlen i PGNiG), producentów, organizacji branżowych, naukowych i finansowych.

Potencjał paliwowo-energetyczny sektora biogazu i biometanu

Przyjęty przez Strony Porozumienia krajowy potencjał produkcji wynosi 13.5 mld m3 biogazu z substratów wyłącznie odpadowych, co pozwala na wytworzenie:

• 31 TWh energii elektrycznej w kogeneracji – ok. 18% krajowego zużycia
• 8 mld m3 biometanu (który jest biogazem oczyszczonym z innych składników) – ok. 40% krajowego zużycia gazu ziemnego, przy czym biometan nie jest uznawany za gaz cieplarniany
• 1.5 mln ton zielonego wodoru (w procesie reformingu biogazu), co odpowiada rocznej ciągłej pracy elektrolizerów o mocy 8.5 GW (Polska Strategia Wodorowa zakłada budowę 2 GW elektrolizerów do 2030 a obecnie wytwarzamy ok. 1 mln ton szarego wodoru z gazu ziemnego).
• 6.5 mln ton ciekłych biopaliw syntetycznych (w procesie syntezy biometanolu) – ok. 27% krajowego zużycia benzyn i ON. Rolę metanolu odnawialnego uznała w ostatnim czasie Komisja Europejska w komunikacie „Zrównoważony obieg węgla”.
• przy uwzględnieniu substratów nieodpadowych (upraw energetycznych) możemy uzyskać nawet dwa razy więcej powyższych produktów – że jest to realne pokazuje przykład Niemiec, gdzie moc w instalacjach biogazowych wg planów rządowych ma wzrosnąć z obecnych ok. 6.2 GW do 8.4 GW w 2030.

Biogaz i biometan w nowej polityce paliwowo-energetycznej UE:

Komunikat Komisji Europejskiej „RePowerEU” z 8 marca br. wyznacza nowe cele dla UE:

• potrzeba „derusyfikacji” sektora paliwowo-energetycznego – m.in. zakłada się podwojenie celu produkcji biometanu z biogazu na rok 2030 do 35 mld m3 (obecnie ok. 3.5 mld m3).
• idea agroenergetyki – „uczynić z rolników dostawców energii”
• 8 lat na 10x zwiększenie produkcji biometanu w UE = zielone światło dla rozwoju sektora biogazu w Polsce i jego finansowanie unijne – u nas jest skoncentrowana większość niewykorzystanego potencjału biogazowego w Unii. Nowy, unijny cel w zakresie biometanu stanowi wielką szansę dla rozwoju sektora biogazu w Polsce. Musimy przygotować sektor na jak najpełniejszą absorpcję finasowania zewnętrznego.

Wartości dodane rozwoju sektora – wzmocnienie suwerenności i bezpieczeństwa

Dodatkowa krajowa i rozproszona produkcja paliw i energii na skalę wynikającą ze zdiagnozowanego potencjału istotnie zmniejszy zależność o zewnętrznych łańcuchów dostaw i zwiększy odporność gospodarki, włącznie z odpornością na skutki konfliktu kinetycznego (rozproszona generacja i dystrybucja jest bardziej odporna na atak).

Wartości dodane rozwoju sektora – 100 mld program inwestycyjny transformacji energetycznej, modernizacji i rozwoju polskiej wsi

• aktywizacja gospodarcza i modernizacja wsi pod hasłem agroenergetyki, dodatkowe źródła dochodów rolników, nowe miejsca pracy. Konserwatywne szacunki – inwestycje rzędu 10 mld zł do 2030, jednak realny jest znacznie większy program inwestycji i jego potrzebujemy obecnie.
• pełen program budowy sektora odpowiadającego potencjałowi 13.5 mld m3 biogazu może w perspektywie 10 lat, wg cen aktualnych, kosztować ok. 100 mld złotych za 2500 instalacji biogazowych o mocy 1.5 MWe z możliwością zatłaczania do sieci lub skraplania biometanu, magazynowania biogazu i produkcji prądu i ciepła – „lokalne centra cieplno-gazowo-energetyczne”, o których mowa w programie „Polski Ład dla polskiej wsi”, odpowiadające również priorytetom przyjętym w Porozumieniu Sektorowym.
• budowa 2500 instalacji w 10 lat jest realna – w okresie boomu biogazowego w Niemczech w latach 2010-2015, wybudowano 2300 biogazowni w 6 lat.
• inwestowane środki w 90% zostaną wydane na miejscu w Polsce – zarobią polskie firmy, wykorzystamy polskie kompetencje (istnieją wdrożone znakomite polskie technologie), powstaną miejsca pracy w Polsce. Przy budowie każdej instalacji znajdzie zatrudnienie ok. 40 pracowników przez rok a przy obsłudze instalacji i usługach ok. 18 pracowników na stałe, nie licząc szerszego oddziaływania gospodarczego. Rozwój sektora otworzy także realne możliwości gazyfikacji obszarów wiejskich, ich usieciowienia ciepłowniczego, rozwój społeczności samowystarczalnych energetycznie itd.

Wartości dodane rozwoju sektora – utrzymanie poziomu polskiej produkcji rolnej i jej konkurencyjności w dobie polityki klimatycznej.

rozwój sektora to warunek powstania w Polsce rolnictwa niskoemisyjnego = warunek utrzymania poziomu produkcji, a co za tym idzie bezpieczeństwa żywnościowego, a także konkurencyjności polskiej produkcji rolnej na rynkach zagranicznych.

komunikat KE „Zrównoważony obieg węgla” – idea klimatycznego opodatkowania produkcji rolnej poprzez włączenie jej w system opłat emisyjnych (zgodnie zasadą unijną „zanieczyszczający płaci”) – jeszcze tylko jako „przedmiot analiz”, ale nie ma wątpliwości, że taki jest strategiczny kierunek polityki UE.

wartość emisji unikniętych dzięki instalacjom biogazowym (wynikających z ograniczenia spalania paliw kopalnych, z tzw. „ujemnych emisji” wynikających z zagospodarowania wysokoemisyjnych odchodów zwierzęcych, a także z nawozowego wykorzystania produktów pofermentacyjnych) szacuje się łącznie na ponad 40 mld zł rocznie wg obecnych cen EUA i kursu Euro.

Wpływ realizacji programu na system i rynek paliwowo-elektroenergetyczny:

Rozwój sektora jest potrzebny i byłby niezwykle korzystny dla pomyślnego rozwoju spółek energetycznych i paliwowych:

• agregat prądotwórczy biogazowy stanowiąc OZ energii elektrycznej, jednocześnie jak każde źródło gazowe jest źródłem w pełni dysponowalnym. Biogaz można niekłopotliwie, dowolnie długo magazynować a instalacja może służyć jako magazyn energii i źródło szczytowe/rezerwowe (a jak sygnalizuje URE: „biorąc pod uwagę korekcyjny współczynnik dyspozycyjności zmniejszenie mocy dyspozycyjnej w systemie energetycznym może wynieść nawet 31 proc. (10,6 GW)” na koniec 2034 r.)
• tego rodzaju źródła są całkowicie bezpieczne dla sieci, a z wykorzystaniem nowoczesnych rozwiązań mogą być nawet dysponowane automatycznie odpowiednio do potrzeb i możliwości systemu
• charakterystyka wytwarzania prądu z biogazu powoduje, że nie stanowi ona konkurencji dla OZE pogodozależnych, a wręcz przeciwnie, uzupełnia je i umożliwia ich dalszy rozwój
• jako paliwo skroplony (bioLNG) lub sprężony (bioCNG) biometan jest jednym z najłatwiej dostępnych realistycznych rozwiązań kwestii spełnienia przez spółki paliwowe zobowiązania do wypełnienia tzw. Narodowego Celu Wskaźnikowego w zakresie biopaliw. W związku z tym zobowiązaniem Orlen kupił w styczniu biometan od niemieckiego dostawcy RWE i planuje uruchomienie własnych biometanowni.

Wzorcowy projekt pilotażowy

Przykładem projektu, który mógłby posłużyć jako wzorcowy projekt pilotażowy jest projekt zlokalizowany na pograniczu Lubelszczyzny i Mazowsza – tzw. „pierścienia biometanowego”. Jest to duży projekt obejmujący 10 biometanowni rolniczych połączonych lokalną siecią w konkretnych lokalizacjach na terenie powiatów bialskiego i łosickiego. Sieć umożliwiłaby zieloną gazyfikację okolicznych miejscowości a ponadto biometan mógłby być skraplany/sprężany do postaci biopaliwa. Tego rodzaju projekt powinien być sfinansowany z programu NFOŚiGW i realizowany w partnerstwie z PSG oraz dużym partnerem – nabywcą biometanu i/lub bioLNG (PGNiG i/lub Orlen). Po podjęciu niezbędnych decyzji o wsparciu sektora (niżej) i odpowiednim zaangażowaniu partnerów korporacyjnych, projekt tego rodzaju może zostać zrealizowany w ciągu jednego roku kalendarzowego.

Rekomendowane działania

Sam mechanizm dialogu ustanowiony w Porozumieniu Sektorowym nie wystarczy dla niezwłocznego wdrożenia potrzebnych rozwiązań: – wdrożenia programu finansowania (jego operatorem może być NFOŚiGW). Jako zrównoważone inwestycje instalacje biogazowe w nowej sytuacji nie tylko zapewniają zwrot umożliwiający bankowalność, ale i wpisują się we wszelkie priorytety UE, w szczególności funduszy realizowanych przez NFOŚiGW. Problemem jest natomiast typ inwestora – rolnik – inwestor ostrożny i konserwatywny, a ponadto o ograniczonej zdolności kredytowej = potrzebne są zachęty i wsparcie. Beneficjentami powinni być rolnicy, indywidualnie lub w partnerstwie, właściciele gospodarstw lub zakładów, które powinny zapewniać odpowiedni poziom zaopatrzenia instalacji w substrat.

• wprowadzenia kilku zmian legislacyjnych (przy okazji procedowanych już aktualnie zmian lub w formie ustawy specjalnej, projekty są gotowe). Zmiany te są opracowane, gotowe i mogłyby być procedowane – czynnik czasu – jako poprawki do aktualnie procedowanych projektów rządowych lub nawet jako projekt poselski. Najważniejsze z nich dotyczą: możliwości bezpiecznego dla systemu elektroenergetycznego przyłączania agregatów biogazowych do sieci, budowy biogazowni jako instalacji utylizacji odchodów i odpadów przy istniejących hodowlach bez ograniczeń wynikających z prawa zagospodarowania przestrzennego oraz kwestii potrzeby dokonywania oceny oddziaływania na środowisko, gdy biogazownia ma służyć jako instalacja utylizacji odchodów i odpadów z istniejącej hodowli). Umożliwią one zapewnienie odpowiedniego tempa procesu inwestycyjnego, adekwatnego do aktualnych potrzeb.